Loeffler (Löffler) Leopold (1827–1898), malarz. Ur. 27 X w Rzeszowie; syn Jana i Domicelli z Dąbrowskich. Ojciec L-a był urzędnikiem (w r. 1827 był pierwszym komisarzem cyrkułu w Rzeszowie, w 1845 był sekretarzem gubernialnym we Lwowie). Lata szkolne L. spędził w Radymnie, gdzie prawdopodobnie mieszkała rodzina Loefflerów. L. rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniw. Lwow., rychło jednak je przerwał i w r. 1845 wyjechał do Wiednia, gdzie studiował w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, potem w pracowni F. Waldmüllera. W czasie studiów przyjaźnił się z malarzami F. Tepą, F. Łobeskim, W. Leopolskim (w tym okresie Tepa namalował portrecik akwarelowy L-a, żartobliwie podpisany «LL motyl uniwersalny»). Na dalsze studia wyjechał L. w r. 1856 do Monachium, w r. 1863 przebywał krótko w Krakowie, skąd w t. r. udał się na studia do Paryża. W r. 1867 wrócił do Wiednia i tam pracował przez 10 lat. Wśród jego klientów, oprócz cesarza, prasa galicyjska wymieniała księcia Pawła Esterhazy, księcia Ausperg i in. W Wiedniu L. udzielał także lekcji rysunku i malarstwa. Tamże został mianowany członkiem Akademii Sztuk Pięknych. W r. 1877, zachęcony przez J. Matejkę, powrócił do kraju i 11 IX t. r. został mianowany profesorem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Funkcję tę pełnił 20 lat. Prowadził kursy malarstwa z natury (V) i aktu akademickiego (VI), przez które przeszło wielu malarzy; m. in. uczniami L-a byli: S. Fabijański, E. Herncisz, S. Jarocki, L. Kowalski, A. Markowicz, S. Saski, W. Tetmajer, W. Wodzinowski. W r. 1883 wszedł L. do zarządu Koła Literacko-Artystycznego, w 1892 z inicjatywy Koła był obchodzony jubileusz 40-lecia pracy artystycznej L-a. Dn. 21 V 1897 L. przeszedł na emeryturę (był już wówczas «staruszkiem na wpół zdziecinniałym» (Trzebiński). Nie był żonaty. Zmarł 6 II 1898 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
L. uprawiał malarstwo rodzajowe i historyczne. Mimo wieloletniego pobytu za granicą sięgał w swych obrazach do tematów z przeszłości Polski. Nazywany był przez krytykę wiedeńską «malarzem-powieściopisarzem», gdyż jego utwory pełne są wątków fabularnych, wiele się w nich dzieje. Obrazy L-a były niezmiernie popularne w 2. poł. XIX w. dzięki swej tematyce; często też były reprodukowane w czasopismach, a kilkakrotnie jako litograficzne odbitki rozdawane były jako premie członkom krakowskiego Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) i warszawskiego Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP). Do bardziej znanych dzieł historycznych L-a należą: Cesarz Rudolf I w bitwie na Morawskim Polu (błędnie w literaturze podawany «w bitwie pod Murten», czasem też tytułowany Karol Śmiały w niebezpieczeństwie życia pod Murten, był wykonany na zamówienie arcyksięcia Rudolfa i znajduje się w zbiorach cesarskich w Wiedniu, inny egzemplarz w Muz. Narod. w Kr., w inwentarzu odnotowany pt. Walka), Walki Greków o niepodległość, obraz przedstawiający księcia Albę, a wreszcie rozpowszechniony w kraju dzięki litografii obraz Śmierć Czarnieckiego (1860, Muz. Narod. w Wr., premia TPSP w r. 1862/3). Akcja wielu obrazów rodzajowych artysty rozgrywa się również w czasach historycznych, jak Powrót rycerza z wyprawy wiedeńskiej 1683 (premia TPSP w r. 1857/8), Powrót z jasyru (Muz. Narod. w W., drugi egzemplarz tego obrazu L. wykonał dla ces. Franciszka Józefa, premia TZSP w r. 1865), Po napadzie Tatarów (premia TZSP w r. 1887), Ślub tajemny z XVII w., Powrót syna marnotrawnego. Inne sceny rodzajowe to Lekcja (1867), Dwaj kwestarze, Przerwane zaręczyny (inaczej znany jako Przerwany podpis), Imieniny babuni, Stary kawaler, Dziewczynka karmiąca kanarka, Bakałarz, a także sceny z życia ludu polskiego: Zrękowiny (Muz. Narod. w W.), przekupka z Radymna.
L. malował przeważnie obrazy olejne, rzadziej akwarele, jak Para kochanków u wróżki, Nieproszeni goście. Tworzył także portrety, np. własne, siostry A. Grottgera, M. Sawiczewskiej, K. Grottgerowej (1866, Muz. Narod. w Wr.), F. Smolki. W Muzeum Narodowym w Krakowie znajduje się portret malarza Józefa Jaroszyńskiego oraz Portret męski i portrecik młodej damy. Spod pędzla L-a wyszły także dwa historyczne wizerunki (ofiarowane UJ w r. 1864): Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły. L. sygnował niejednokrotnie swe obrazy «L. L. – Radymno» (albo «z Radymna», dla odróżnienia od niemieckiego malarza tegoż nazwiska lub, jak też podawała prasa, dla podkreślenia swego polskiego pochodzenia).
Twórczość L-a cechują charakterystyczne dla malarstwa wiedeńskiego tego czasu precyzja i drobiazgowość w odtworzeniu szczegółów, mieszczański sentymentalizm, anegdotyczność. Obrazy jego i ich treści, idealizujące szlachecką przeszłość Polski, były wysoko cenione przez współczesnych krytyków (W. Gerson, L. Siemieński), m. in. «za jednolitość wykończenia, a nade wszystko zajmującą treść, pociągającą duchowym wyrazem». Zwłaszcza historyczno-patriotyczne obrazy L-a z późniejszego okresu jego twórczości spotkały się z szerokim oddźwiękiem. Należy jednak docenić niewątpliwe malarskie walory płócien L-a, rzetelność jego warsztatu, opanowany rysunek, dobrą kompozycję, a także zalety koloru. L. wystawiał swe prace w Krakowie w TPSP (w l. 1856–65, 1870, 1877–9, 1881, 1883–4, 1886–7, 1891, 1894), w Warszawie w TZSP (1860, 1865–8, 1871, 1873–7, 1879, 1887) i w Salonie Krywulta (1880, 1881, 1884, 1885, 1896), we Lwowie (1781, 1877, 1885, 1898 na Wystawie Sztuki Polskiej), w Poznaniu w r. 1866, a także za granicą, przede wszystkim na wystawach w Austrii, Niemczech, również we Francji (np. na Wystawie Światowej, w r. 1867 – w Paryżu).
Autoportret (olej., 1847) w Muz. Narod. w Kr.; Autoportret (olej.) Muz. Narod. w W.; Portret pędzla F. Tepy (akwarela, 1848, w Wiedniu), w B. Ukraińskiej Akad. Nauk we Lwowie (dawniej Zbiory Pawlikowskich); – Grajewski, Bibliografia ilustracyj; W. Enc. Ilustr.; W. Enc. Powsz., (PWN); Benezit, Dictionnaire; Krótkie wzmianki o nieżyjących malarzach polskich na Wystawie Retrospektywnej…, W. 1898; Świeykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Wurzbach, Biogr. Lexikon; Antoniewicz Bołoz J., Katalog Wystawy Sztuki Polskiej od roku 1764–1886, Lw. 1894; Grońska M., Ochońska M., Zbiory Pawlikowskich. Katalog, Wr. 1960; Katalog wystawy Sto lat malarstwa polskiego 1800–1900, Oprac. F. Klein, Kr. 1929; Malarstwo polskie. Katalog zbiorów. Muz. Śląskie, Wr. 1967; Malarstwo polskie od XVI do początku XX w. Katalog. (Muz. Narod. w W. Galeria sztuki pol.), W. 1962; Piątkowski H., Album sztuki pol., W. 1901; [Piątkowski H.], Katalog zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. 1925; Wiercińska J., Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914, Wr.–W.–Kr. 1969; Wystawa Portret Polski (w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych), W. 1925; Wystawy jubileuszowe 150-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1818–1968. Katalog, Kr. 1969; Życie polskie w malarstwie (Inst. Propagandy Sztuki), W. 1934; – Boetticher, Malerwerke des 19. Jahrhunderts, I cz. 2; Dobrowolski T., Nowoczesne malarstwo polskie, Wr.–Kr. 1957 I; Kopera, Dzieje malarstwa, III; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce, Kr. 1897; Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880–1906), „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 10: 1966; Polskie życie artystyczne w latach 1890–1914, Wr.–W.–Kr. 1967; Urbański A., Memento kresowe, W. 1929 s. 76; Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Wr.–W.–Kr. 1968; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, I–II; Motty, Przechadzki po mieście, I 38; Trzebiński, Pamiętnik malarza, Oprac. M. Masłowski, Wr. 1958; – „Biesiada Liter.” 1898 nr 9 s. 169–70 (podob.); „Czas” 1892 nr 258 (H. Zathey) i nadb., 1898 nr 30; „Dzien. Liter.” 1857 nr 113 s. 1026, nr 114 s. 1034, 115 s. 1041; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1888 nr 236 s. 157–9 (W. Gerson, L. L.), 1898 nr 7 s. 73–4; Kalendarz Krak. J. Czecha, 1899 s. 99; „Kraj” (Pet.) 1892 II półr. nr 45 s. 15; „Kur. Niedzielny” 1898 nr 11 s. 168 (W. Gerson); „Lamus” 1911/2 s. 202; „Słowo Pol.” 1898 nr 32; „Tyg. Illustr.” 1898 nr 7 t. 2 s. 137; „Wędrowiec” 1898 nr 7 s. 134–5 (podob.); – Arch. Paraf. w Rzeszowie (Rzeszów Fara): 17 Liber bapt. pro Rzeszów 1807–1836; B. Jag.: rkp. 7881; B. Ossol.: rkp. 12037/II 11, 12156 2; B. PAN w Kr.: rkp. 2170 t. 2. cz. 2 (Hajdecki A., Polacy w Wiedeńskiej ASP); IS PAN: Materiały do Słownika Artystów Polskich.
Róża Jodłowska